Sự lộng hành của thuốc lá lậu
Theo điều tra của Oxford Economics 2014, Việt Nam đã trở thành thị trường tiêu thụ thuốc lá lậu hàng đầu trong số 14 quốc gia và vùng lãnh thổ châu Á được khảo sát (bao gồm: Laos, Indonesia, Thailand, Cambodia, Taiwan, Australia, Philippines, Singapore, Việt Nam, Myanmar, Pakistan, Hong Kong, Malaysia, Brunei). Các cơ quan chức năng cũng cho biết, trong năm 2014, số lượng thuốc lá lậu trên 1 tỷ bao, tăng 30 - 40% so với năm 2013 và chiếm hơn 20% thị phần nội địa; hàng trăm nghìn lao động mất việc và ảnh hưởng đến công ăn việc làm, đời sống của 1,5 triệu lao động trong ngành; mỗi năm thất thu ngân sách nhà nước hơn 10.000 tỉ đồng. Sự lộng hành của thuốc lá lậu còn trắng trợn tới mức không cần in các cảnh báo sức khỏe, được bày bán tràn lan khắp nơi.
Để vào được Việt Nam, con đường của thuốc lá lậu chủ yếu qua khu vực biên giới các tỉnh: Long An, An Giang, Đồng Tháp, Kiên Giang, Tây Ninh, Quảng Trị, sau đó vận chuyển về TP. Hồ Chí Minh và các tỉnh, thành phố lớn để tiêu thụ. Vì siêu lợi nhuận, các đối tượng tham gia vận chuyển phần lớn là cư dân biên giới, thông thạo địa bàn, bất kể ngày hay đêm vận chuyển nhỏ lẻ, nhiều lần, mỗi lần thường dưới 1.500 gói, nhằm tránh bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Trước tình trạng ngày càng gia tăng của nạn thuốc lá lậu, Chính phủ và các cơ quan chức năng đã thực hiện hàng loạt biện pháp ngăn chặn nạn thuốc lá lậu nói riêng và các hoạt động vi phạm về thương mại, buôn lậu nói chung. Theo báo cáo của Bộ Công Thương, trong thời gian từ 01/10/2014 đến 3/2/2015, các bộ, ngành, địa phương, các lực lượng chức năng đã bắt giữ khoảng 4,5 triệu bao thuốc lá các loại, tăng 45% so với cùng kỳ; thị phần thuốc lá lậu toàn quốc giảm 2% (từ 22,4% trong tháng 10/2014 xuống 20,5% trong tháng 2 năm 2015). Một số đối tượng đầu nậu, cầm đầu buôn lậu thuốc lá đã bị bắt giữ, kịp thời răn đe. Do công tác chống buôn lậu được đẩy mạnh nên giá thuốc lá nhập lậu đã tăng lên (tăng khoảng 10%). Đây là cơ hội rất tốt để đẩy mạnh hơn nữa các hoạt động chống buôn lậu, bởi khi mất đi lợi thế giá rẻ, các đầu nậu buộc phải cân nhắc hơn khi nhập hàng bán, vừa chịu rủi ro mà lợi nhuận phi pháp từ buôn lậu giảm xuống.
Nhưng theo ông Vũ Văn Cường - Chủ tịch HĐTV Tổng công ty Thuốc lá Việt Nam, kết quả đó vẫn còn rất khiêm tốn, chỉ chiếm 0,9% so với gần 1 tỷ bao thuốc lá nhập lậu hàng năm. Các hoạt động triển khai Chỉ thị số 30/CT-TTg còn thiếu đồng bộ, chưa được triển khai rộng trên phạm vi cả nước; nhiều bộ, ngành, địa phương chậm triển khai hoặc triển khai chưa quyết liệt, còn mang tính hình thức; thuốc lá lậu vẫn được nhập lậu ồ ạt và bày bán công khai trên các tủ thuốc, điểm bán lẻ, bán và mua thuốc lá lậu rất dễ dàng. Hệ quả là tình hình buôn lậu thuốc lá những tháng gần đây có dấu hiệu gia tăng trở lại. Các loại thuốc lá lậu giá rẻ dưới 5.000 đồng/bao như Elephant, Golden Deer… vẫn nhập lậu qua biên giới; thuốc Jet, Hero tiếp tục được bày bán công khai.
Ông Vũ Văn Cường - Chủ tịch HĐTV Tổng công ty Thuốc lá Việt Nam, Chủ tịch Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam phát biểu tại Hội nghị sơ kết một năm thực hiện Chỉ thị số 30CT-TTg Nghị định 124 - Đòn giáng mạnh vào thuốc lá điếu nhập lậu
Nghị định 124/2015/NĐ-CP ngày 19/11/2015 của Thủ tướng Chính phủ nhằm siết chặt các qui định xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động thương mại, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm và bảo vệ người tiêu dùng. Cụ thể: Buôn từ 500 bao thuốc lá lậu có thể bị phạt tù đến 15 năm; Nếu dưới 500 bao sẽ bị phạt theo các mức: Dưới 10 bao sẽ bị phạt cảnh cáo hoặc phạt tiền đến 1 triệu đồng; Từ 10 bao đến dưới 20 bao bị phạt đến 2 triệu đồng; Từ 20 bao đến dưới 50 bao bị phạt đến 5 triệu đồng; Từ 50 bao đến dưới 100 bao bị phạt đến 10 triệu đồng,… Mức cao nhất là phạt từ 50 triệu đến 70 triệu đồng nếu vận chuyển và buôn bán nhập lậu số lượng từ 400 đến dưới 500 bao. Tịch thu phương tiện vận chuyển nguyên liệu thuốc lá nhập lậu trong trường hợp tang vật có số lượng từ trên 2 tấn.
Đánh giá về sức nặng của Nghị định 124, ông Vũ Văn Cường cho biết: Chế tài mạnh như trên đã thể hiện sự quyết tâm rất cao của Chính phủ về chống buôn lậu thuốc lá. Và để Nghị định đạt hiệu quả hơn trong thực tiễn, ông kiến nghị: Bộ Công Thương và các bộ, ngành liên quan sớm ban hành Thông tư thực hiện để Nghị định kịp thời phát huy hiệu quả; Ban Chỉ đạo 389 các tỉnh có kế hoạch chỉ đạo các lực lượng chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả thực hiện công tác kiểm tra, kiểm soát ngăn chặn buôn lậu từ biên giới cho đến thị trường nội địa trước, trong và sau Tết Nguyên đán Bính Thân. Song song đó, vận động người dân không tham gia, tiếp tay buôn lậu, tích cực tố giác tội phạm và tổ chức các hoạt động tuyên truyền pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính đến các tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh; các thương nhân tuân thủ, thực hiện đúng các quy định của pháp luật.
Ngoài hành lang pháp lý nghiêm minh, thắt chặt, cũng cần quan tâm đến ý thức hành vi của người tiêu dùng. Các đầu nậu sẽ buôn bán cho ai, nếu người tiêu dùng nói không với thuốc lá lậu.
Sự chung tay của người tiêu dùng, các tầng lớp nhân dân với Chính phủ trong cuộc chiến chống hàng lậu chính là yếu tố then chốt để Nghị định phát huy tính hiệu quả khi đi vào cuộc sống.
