Đại diện Thương mại Hoa Kỳ đề xuất cải tổ toàn bộ WTO, thúc giục các nước phải công bằng với Hoa Kỳ

Đại diện thương mại Hoa Kỳ Robert Lighthizer đã nêu ra 5 đề xuất cải tổ toàn bộ Tổ chức Thương mại Thế giới trong đó thúc giục các nước cần tuân theo luật chơi chung và phải công bằng với Hoa Kỳ.
Đại diện thương mại Hoa Kỳ
Đại diện thương mại Hoa Kỳ Robert Lighthizer từng "thề" sẽ cải tổ toàn diện WTO (Ảnh: New York Post)

Đại diện thương mại Hoa Kỳ Robert Lighthizer cho rằng dường như ngày càng có nhiều sự đồng thuận trên toàn cầu về việc “cần phải cải tổ” Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO). Ông Robert Lighthizer cho rằng WTO đã trở thành một tổ chức với các quy định và mức thuế không đồng đều khi có nhiều quy tắc chỉ được áp dụng riêng cho một số quốc gia. Các thoả thuận tự do thương mại đã thúc đẩy chủ nghĩa bảo hộ và phá hoại nguyên tắc cốt lõi của WTO về đối xử tối huệ quốc, theo nhận định của ông Robert Lighthizer.

Ông Robert Lighthizer chỉ trích hệ thống giải quyết tranh chấp của WTO đang ưu tiên việc theo đuổi các vụ kiện hơn là đàm phán, tạo ra một hệ thống pháp luật không tuân theo các văn bản luật mà đã được các quốc gia thành viên thống nhất trước đó. Điều này tạo điều kiện cho các quốc gia bảo vệ lợi ích của mình thông qua kiện tụng thay vì đàm phán và giảm đáng kể động lực đàm phán giữa các nước. Do đó, ông Robert Lighthizer cho biết không lấy làm ngạc nhiên khi không có bất cứ vòng đàm phán thuế quan đa phương nào thành công kể từ khi WTO được thành lập hồi năm 1995.

Thể chế của WTO hoạt động kém hiệu quả cũng đang ngăn cản các thành viên WTO giải quyết những biến dạng sâu sắc đối với nền kinh tế thế giới do các hoạt động phi thị trường của Trung Quốc như ép buộc chuyển giao công nghệ, trợ cấp và hoạt động của các doanh nghiệp quốc doanh.

Theo ông Robert Lighthizer, các cải cách từng phần sẽ không đủ để cải thiện thể chế của WTO và các quốc gia thành viên cần tuân thủ các nguyên tắc thị trường và quy chế tối huệ quốc. Ông Robert Lighthizer đưa ra 5 gợi ý để cải cách WTO như sau:

Thứ nhất, các nước thành viên WTO cần phải đồng ý về một mức thuế cơ sở áp dụng cho tất cả các thành viên với những ngoại lệ được giữ ở mức tối thiểu. Ông Robert Lighthizer đề xuất mức thuế này được tính dựa trên mức thuế trung bình ở các nước công nghiệp phát triển với độ chênh hạn chế để mỗi thành viên giải quyết những nhạy cảm chính trị của riêng mình.

Thứ hai, các quốc gia thành viên cần chấm dứt lạm dụng các hiệp định thương mại tự do, ngoại trừ các hiệp định nhằm thúc đẩy hội nhập khu vực giữa các quốc gia tiếp giáp như các hiệp định điều chỉnh thương mại trong EU, hoặc Hiệp định Hoa Kỳ-Mexico-Canada (USMCA). Đồng thời, các quốc gia phải mở rộng việc áp dụng quy tắc đối xử tối huệ quốc vô điều kiện với nhau.

Thứ ba, các nước có nền kinh tế lớn hoặc tiên tiến không được tiếp cận với các đối xử đặc biệt và khác biệt. Ông Robert Lighthizer nhấn mạnh nếu các quy tắc của WTO thực sự đại diện cho các tiêu chuẩn thế giới thì Trung Quốc, Ấn Độ và các nền kinh tế tiên tiến khác cũng cần tuân theo các quy tắc tương tự như đang ràng buộc Hoa Kỳ, EU và Nhật Bản.

Thứ tư, WTO cần các quy định mới để ngăn chặn các biến dạng kinh tế do chủ nghĩa tư bản nhà nước của Trung Quốc gây ra. Theo ông Robert Lighthizer, công chúng sẽ mất niềm tin về một hệ thống thương mại quốc tế khi các thực tiễn phi thị trường kìm hãm các triển vọng của người lao động và doanh nghiệp trên toàn cầu.

Cuối cùng, ông Robert Lighthizer kiến nghị hệ thống giải quyết tranh chấp của WTO cần được cải tổ toàn bộ. Hệ thống hai cấp độ hiện tại nên được thay thế bằng quy trình một giai đoạn tương tự như trọng tài thương mại, trong đó các tòa án đặc biệt được áp dụng và giải quyết các tranh chấp cụ thể một cách nhanh chóng. Các phán quyết của các hội đồng xét xử một lần này chỉ nên áp dụng cho các bên trong tranh chấp. Đồng thời, thay vì cho bên thua kiện tự động kháng cáo lên cơ quan phúc tầm thì cần có một cơ chế cho phép các thành viên WTO loại bỏ các ý kiến ​​sai lầm của ban hội thẩm trong các trường hợp ngoại lệ.

Quang Đặng (Tham khảo Wall Street Journal)