Dịch tả lợn Châu phi đã qua giai đoạn đỉnh nhưng nguồn cung thịt lợn vẫn thiếu

* Đàn lợn cả nước tháng 11/2019 giảm mạnh 22% so với cùng thời điểm năm trước, nguồn cung giảm là yếu tố chủ yếu khiến giá thịt lợn tăng phi mã

* 10 tháng đầu năm 2019, cả nước nhập 96 nghìn tấn, so với con số thiếu hụt 380 nghìn tấn mà Bộ NN-PTNT đưa ra, số lượng nhập khẩu nói trên quá ít, không đủ bù đắp.

* Trưởng ban 389 Cao Bằng khẳng định, việc xuất lậu thịt lợn qua biên giới là nhỏ lẻ.

* Bộ Công Thương tiếp tục chỉ đạo ngành Công Thương và các địa phương đảm bảo công tác bình ổn giá mặt hàng thịt lợn và các mặt hàng thiết yếu khác trước, trong và sau Tết Nguyên Đán.

Giá thịt lợn tăng phi mã

Từ tháng 6, giá mặt hàng thịt lợn có xu hướng tăng, và tăng mạnh nhất từ cuối tháng 10 đến nay (tăng khoảng 60-80% so với tháng 9 và tăng 60-95% so với đầu năm 2019). Giá lợn hơi hiện đang ở mức rất cao, từ 80.000 đến 90.000đ/kg; giá thịt lợn thành phẩm từ 160.000 đến 180.000đ/kg.

Có 4 nguyên nhân cơ bản dẫn đến giá thịt lợn tăng phi mã. Thứ nhất, dịch tả lợn Châu phi lây nhiễm vào Việt Nam từ đầu năm 2019 và đến cuối tháng 6 đã lan rộng, bùng phát trên phạm vi toàn quốc, số lượng lợn mắc bệnh và tiêu hủy lớn cùng với việc không thể tái đàn ở các vùng dịch trong những tháng tiếp theo đã tác động lớn đến nguồn cung thịt lợn cho thị trường trong nước. 

Theo Tổng cục thống kê, đàn lợn cả nước tháng 11/2019 giảm mạnh 22% so với cùng thời điểm năm trước, nguồn cung giảm là yếu tố chủ yếu khiến giá thịt lợn hơi trên thị trường gia tăng. Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, sản lượng thịt lợn giảm 380 nghìn tấn, tương đương từ 9-10% so với năm 2018. Đồng Nai là tỉnh chăn nuôi lớn lớn nhất phía Nam, nhưng theo Hiệp hội chăn nuôi Đồng Nai, tổng đàn lợn trên địa bàn tỉnh đã giảm khoảng 50% so với trước khi xuất hiện dịch tả (tháng 4 năm 2019).

Cũng theo Hiệp hội này, số lượng lợn thiếu trong dịp cuối năm và Tết Nguyên đán có thể lớn hơn số liệu Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ước tính do không chỉ các hộ chăn nuôi nhỏ lẻ không tái đàn hoặc đã tái đàn nhưng bị dịch bệnh trở lại làm nguồn cung giảm mạnh mà ngay cả các cơ sở chăn nuôi lớn, khép kín cũng bị dịch bệnh (CP, Japfa) nên cũng làm ảnh hưởng đến nguồn cung thịt lợn trong dịp cuối năm.

Hà Nam là tỉnh chăn nuôi lớn lớn nhất phía Bắc thì tổng đàn lợn trên địa bàn tỉnh năm 2019 cũng giảm hơn 20% so với năm 2018.

Nguyên nhân thứ hai là việc kiểm dịch thú y, kiểm soát dịch bệnh hạn chế lưu chuyển lợn thịt và thịt lợn giữa các địa phương để tránh lây lan dịch bệnh đã gây mất cân đối cung cầu cục bộ tại một số địa phương, đẩy giá thịt lợn tăng cục bộ ảnh hưởng đến tâm lý thị trường.

Thứ ba, do dịch bệnh lan rộng, nguồn cung giống cũng giảm nên việc chăn nuôi lợn đòi hỏi chi phí rất cao cho cả giống, các biện pháp phòng dịch cho chuồng trại, chi phí kiểm dịch thú y... cũng làm gia tăng chi phí sản xuất, kinh doanh thịt lợn.

Cuối cùng, nhu cầu tiêu dùng dịp cuối năm tăng trong khi đó một bộ phận người chăn nuôi giữ hàng lại chưa bán chờ giá tăng cao hơn.

Đây là những nguyên nhân cơ bản khiến dịch tả lợn Châu phi đã qua giai đoạn đỉnh, song cung-cầu thịt lợn vẫn căng thẳng.

Trong bối cảnh đó, tại cuộc họp về tình hình giá thịt lợn và công tác bình ổn những tháng cuối năm 2019 vào ngày 18/11, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ yêu cầu Bộ NN-PTNT “Đánh giá đầy đủ, thực chất để xác định mức độ thiếu hụt nguồn cung thịt lợn, đề xuất các giải pháp cân đối cung cầu, bù đắp thiếu hụt, nhất là nhu cầu tăng cao trong những ngày lễ tết; tính toán cụ thể cung cầu của từng tháng , trong thời gian 3 tháng tới; báo cáo kế hoạch tái đàn cụ thể bảo đảm bù đắp thiếu hụt nguồn cung”.

Bù đắp chưa đủ mức

Cũng tại cuộc họp nói trên, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ chỉ đạo Bộ NN-PTNT: “Phối hợp với Bộ Công Thương để tính toán, đề xuất cụ thể số lượng cần nhập khẩu từ các đối tác thương mại có quan hệ thương mại hai chiều với nước ta; chịu trách nhiệm trước Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về bảo đảm nguồn cung, kiên quyết không để thiếu hụt thịt lợn”. Tuy nhiên, cho đến nay, việc nhập khẩu thịt lợn về cơ bản chưa đủ mức bù đắp sự thiếu hụt của nguồn cung trong nước.

Ông Trần Quốc Toản, Phó Cục trưởng Cục XNK (Bộ Công Thương) cho biết, việc cấp phép nhập khẩu thịt lợn do Bộ NN-PTNT (Cục Thú y) thực hiện. Theo số liệu của Bộ này, trong 10 tháng đầu năm 2019, cả nước nhập 96 nghìn tấn, tăng gấp 2 lần so với cùng kỳ năm trước. Tuy nhiên, so với con số thiếu hụt 380 nghìn tấn mà Bộ NN-PTNT đưa ra, số lượng nhập khẩu nói trên quá ít, không đủ bù đắp.

Để kiểm soát thị trường thịt lợn, theo chỉ đạo của Bộ Công Thương, lực lượng Quản lý thị trường tại các địa phương tăng cường phối hợp với các đơn vị chức năng (Biên phòng, Hải quan, Công an…) triển khai tích cực công tác chống đầu cơ, tích trữ, ngăn chặn việc chuyên chở lợn bệnh, lợn lậu, ngăn chặn việc đưa lợn sang các nước láng giềng qua đường tiểu ngạch.

 Ông Nguyễn Tiến Đạt, Phó Cục trưởng Cục nghiệp vụ,Tổng cục QLTT cho biết, việc xuất lậu thịt lợn qua biên giới không đáng kể, do lực lượng chức năng bên Việt Nam kiểm tra gắt gao. Đồng thời, bên Trung Quốc đang lo ngại dịch bệnh nên kiểm soát hết sức quyết liệt. Để đưa thịt lợn trót lọt, đối tượng buôn lậu chỉ có thể làm theo kiểu nhỏ giọt: đưa từng con đến địa bàn dân cư sát biên giới để mổ và tuồn qua. Trưởng ban 389 Cao Bằng cũng khẳng định, việc xuất lậu thịt lợn qua biên giới là nhỏ lẻ.

 Triển khai đồng bộ các biện pháp

Để bảo đảm cân đối cung cầu, bình ổn thị trường thực phẩm nói chung và mặt hàng thịt lợn nói riêng trong những tháng cuối năm và Tết Nguyên đán, ngay từ những tháng đầu năm, Bộ Công Thương đã triển khai nhiều biện pháp. Cụ thể, đã có kiến nghị gửi Thủ tướng Chính phủ tại các Báo cáo tháng 6, tháng 8, tháng 9 và tháng 10 của Tổ Điều hành Thị trường trong nước, về một số biện pháp nhằm bình ổn thị trường hàng hóa.

Trong đó đề nghị: (i) Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương chỉ đạo các Sở ngành trên địa bàn phối hợp triển khai và giám sát chặt chẽ việc thực hiện các giải pháp bảo đảm nguồn cung các mặt hàng thiết yếu, đặc biệt là thịt lợn, các địa phương có biên giới kiểm soát chặt chẽ việc mua bán thịt lợn qua biên giới, không để ảnh hưởng đến nguồn cung và giá thịt lợn trong nước, nhất là dịp cuối năm và Tết Nguyên đán; và (ii) Đề nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn theo dõi sát hoạt động chăn nuôi, đánh giá chính xác năng lực tái đàn để cung ứng cho thị trường dịp cuối năm và Tết Nguyên đán; phối hợp chặt chẽ và kịp thời với Bộ Công Thương trong việc bảo đảm nguồn cung thịt lợn nói riêng và thực phẩm nói chung cho thị trường, phục vụ công tác bình ổn thị trường.

Tháng 10 năm 2019, Bộ Công Thương đã có văn bản đề nghị Bộ Nông nghiệp & Phát triển nông thôn đánh giá chính thức về tình hình sản xuất, dự kiến nguồn cung dịp cuối năm và Tết Nguyên đán đối với mặt hàng thịt lợn để Bộ Công Thương có căn cứ điều hành thị trường hợp lý, bảo đảm cân đối cung cầu, thị trường mặt hàng thịt lợn.

Cũng trong tháng 10, Bộ Công Thương ban hành Chỉ thị số 12/CT-BCT về việc thực hiện các giải pháp bảo đảm cân đối cung cầu, bình ổn thị trường cuối năm 2019 và dịp Tết Nguyên đán Canh Tý 2020. Theo đó, yêu cầu Sở Công Thương các tỉnh, thành phố, các đơn vị trực thuộc Bộ chủ động tham mưu hoặc có phương án chuẩn bị nguồn hàng, dự trữ hàng hóa thiết yếu nói chung và mặt hàng thịt lợn nói riêng dịp cuối năm và Tết Nguyên đán; có phương án hỗ trợ và tạo điều kiện cho các doanh nghiệp nhập khẩu thịt lợn khi có có nhu cầu...

Bộ Công Thương đã chủ trì phối hợp với các đơn vị liên quan (trong Bộ và các Bộ Tài chính, Bộ Nông nghiệp & Phát triển nông thôn, Ngân hàng Nhà nước) làm việc với các địa phương (Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Đồng Nai, Hà Nam) về công tác chuẩn bị Tết. Ngày 30/5, Bộ Công Thương đã chủ trì cuộc họp với Bộ Nông nghiệp & Phát triển nông thôn, các địa phương, doanh nghiệp, cùng xây dựng cơ chế hỗ trợ tổ chức thực hiện việc thu mua, giết mổ và cấp đông thịt lợn nhằm ổn định cung cầu thị trường mặt hàng thịt lợn thời gian tới.

Ngày 22 tháng 11 năm 2019, Hội nghị “Kết nối cung cầu hàng hóa tỉnh Hà Nam năm 2019”, với sự tham gia của đại diện Sở Công thương 15 tỉnh, thành phố khu vực Đồng bằng sông Hồng, 104 doanh nghiệp, cơ sở sản xuất kinh doanh hàng Việt Nam. Tại Hội nghị này, Bộ Công Thương đề nghị Sở Công Thương các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, các đơn vị thuộc Bộ, các tập đoàn, tổng công ty, công ty, các hiệp hội ngành hàng sớm có kế hoạch sản xuất, kinh doanh, các phương án xử lý các biến động bất thường của thị trường; nhất là những mặt hàng có biến động tăng giá cao như thịt lợn và các mặt hàng thiết yếu trên địa bàn để chủ động có phương án cụ thể.

Ngày 11/11/2019 Bộ Công Thương cũng đã làm việc với Bộ Nông nghiệp & Phát triển nông thôn về bảo đảm cân đối cung cầu, bình ổn thị trường các mặt hàng nông sản dịp cuối năm và Tết Nguyên đán, trong đó chú trọng đến nguồn cung mặt hàng thịt lợn vì việc giảm nguồn cung thịt lợn tuy đã được bù đắp một phần từ các loại thực phẩm khác như thịt gà, thịt bò, thủy sản và nguồn nhập khẩu tăng nhưng nhìn chung theo tập quán tiêu dùng của người Việt Nam, nhu cầu thịt lợn vào dịp Tết vẫn cao.

Bình ổn giá trước, trong và sau Tết

Mặc dù áp dụng biện pháp đồng bộ trong bình ổn thị trường, nhưng do nguồn cung thiếu hụt nên cung cầu thịt lợn vẫn còn căng thẳng. Mặt khác, theo ông Trần Duy Đông, Vụ trưởng Vụ Thị trường Trong nước (Bộ Công Thương), một trong những khó khăn là, theo chỉ đạo của Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ, Bộ NN-PTNT phải “Đánh giá đầy đủ, thực chất để xác định mức độ thiếu hụt nguồn cung thịt lợn”, song thời gian vừa qua, Bộ NN-PTNT đưa ra nhiều con số không thống nhất và khác với thực tế mà các địa phương báo cáo trong các buổi làm việc với Bộ Công Thương về công tác cân đối cung cầu và bình ổn thị trường.

Ngày 13/12/2019, Bộ Công Thương đã có công văn gửi Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, trong đó đề nghị Bộ NN-PTNT thông báo chính xác, đầy đủ số liệu nguồn cung thịt lợn trước, trong và sau Tết Nguyên đán trước ngày 19/12 để Bộ Công Thương chỉ đạo ngành Công Thương và các địa phương đảm bảo công tác bình ổn giá mặt hàng thịt lợn và các mặt hàng thiết yếu khác trước, trong và sau Tết Nguyên Đán.