Chủ nghĩa bảo hộ lương thực nổi lên
Điển hình, Malaysia vừa công bố lệnh cấm xuất khẩu thịt gà kể từ ngày 1/6 tới đây và sẽ chỉ nối lại xuất khẩu khi giá cả và nguồn cung trên thị trường nội địa ổn định trở lại. Động thái này sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến nguồn cung thịt gà của nhiều nước như Thái Lan, Nhật Bản, Hồng Kông (Trung Quốc), đặc biệt là Singapore – quốc gia nhập khẩu hơn 30% thịt gà từ Malaysia. Dự báo giá thịt gà tại Singapore sẽ tăng thêm 15%.
Giữa tháng 4 vừa qua, Ấn Độ đã ngưng xuất khẩu lúa mì khi giá mặt hàng này trên thị trường nội địa tăng gần gấp 2 lần và lạm phát tại Ấn Độ chạm mức cao kỷ lục trong vòng 8 năm trở lại đây. Ấn Độ đang xem xét khả năng giới hạn lượng đường xuất khẩu nhằm đảm bảo nguồn cung nội địa. Quốc gia này là nước xuất khẩu lúa mì và đường lớn thứ hai thế giới. Nhiều quốc gia khác cũng đang áp dụng hạn ngạch xuất khẩu đối với các loại ngũ cốc.
Tại Indonesia, mặc dù nước này đã cho biết nối lại hoạt động xuất khẩu dầu cọ sau hơn 3 tuần tạm ngưng nhưng vẫn đang áp dụng nhiều biện pháp kiểm soát nguồn cung chặt chẽ nhằm hạ nhiệt giá dầu thực vật trên thị trường nội địa. Indonesia hiện là quốc gia xuất khẩu dầu cọ lớn nhất thế giới.
Giới quan sát cho biết các quốc gia đang hạn chế xuất khẩu lương thực nhằm đối phó với tình trạng giá cả tăng vọt dưới tác động của biến đổi khí hậu và cuộc xung đột quân sự Nga – Ukraine. Bà Sabrin Chowdhury, trưởng bộ phận thị trường hàng hoá của hãng tư vấn Fitch Solutions (Hoa Kỳ), cho biết đã có khoảng 30 quốc gia trên thế giới hạn chế xuất khẩu lương thực kể từ khi xung đột quân sự Nga – Ukraine bùng nổ hồi cuối tháng 2 vừa qua.
Bà Sabrin Chowdhury cảnh báo chủ nghĩa bảo hộ lương thực đang ở mức cao nhất kể từ cuộc khủng hoảng lương thực toàn cầu năm 2007 – 2008. "Chủ nghĩa bảo hộ chắc chắn sẽ tiếp tục diễn ra trong năm nay, tăng dần trong những tháng tới. Và điều này sẽ làm tăng thêm rủi ro về an ninh lương thực với nhóm dễ tổn thương nhất”, bà Sabrin Chowdhury nhấn mạnh.
Chủ nghĩa bảo hộ lương thực nổi lên ở thời điểm này có thể khiến chi phí tiếp tục leo thang. Điều này sẽ làm tổn hại thêm sức mua của người tiêu dùng và khiến các ngân hàng trung ương gặp khó khăn khi vừa phải kiềm chế lạm phát, vừa duy trì tăng trưởng.
Dữ liệu của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hiệp Quốc (FAO) cho thấy giá lương thực đã tăng kể từ nửa cuối năm 2020 và đạt mức cao nhất từ trước đến nay hồi tháng 2/2022. Riêng trong năm 2021, giá lúa mì và lúa mạch tăng gần 30%, giá dầu hạt cải và dầu hướng dương tăng hơn 60%, giá dầu cọ tăng gần 40%, giá sữa tăng 14%....
Đây là những mức tăng mạnh nhất trong vòng 14 năm trở lại đây. Xung đột quân sự Nga – Ukraine gây tắc nghẽn, xáo trộn chuỗi cung ứng lương thực trên toàn cầu và đẩy giá năng lượng tăng vọt, kéo theo đó là giá các loại phân bón, khiến hoạt động canh tác nông nghiệp gặp nhiều khó khăn. Trong đó, giá phân bón urê đã tăng hơn 300% trong năm ngoái.
Dự báo giá lương thực tiếp tục tăng cao
Cuối tháng 4 vừa qua, Ngân hàng Thế giới cảnh báo giá thực phẩm trên toàn cầu sẽ tăng tới 22,9% trong năm nay và tình trạng này sẽ còn kéo dài đến tận năm 2023. Trong khi đó, Liên Hiệp Quốc nhấn mạnh nạn đói sẽ diễn ra dai dẳng trong nhiều năm tại nhiều quốc gia nếu như dòng chảy lương thực trên thế giới không được khơi thông trở lại, đặc biệt là nguồn cung ngũ cốc từ Ukraine.
Người tiêu dùng tại các nước có thu nhập thấp được nhận định sẽ chịu ảnh hưởng lớn nhất từ việc thiếu hụt nguồn cung và giá lương thực tăng vọt. Người dân tại các nền kinh tế giàu hơn cũng chịu tác động tiêu cực. Các khảo sát gần đây cho thấy có gần 10 triệu người Anh phải giảm tiêu thụ lương thực trong tháng 4 vì chi phí sinh hoạt tăng vọt.
Hàng loạt nhà hàng tại Hoa Kỳ phải giảm kích cỡ khẩu phần ăn; trong khi đó, Pháp cam kết sẽ cấp phiếu thực phẩm cho các hộ gia đình dễ tổn thương. Các nghiên cứu cho thấy giá thực phẩm tăng vọt sẽ ảnh hưởng mạnh nhất đến nhóm người có thu nhập thấp tại các nền kinh tế do phần lớn thu nhập của họ dùng để mua lương thực.
Việc hạn chế xuất khẩu không chỉ ảnh hưởng tiêu cực đến các quốc gia nhập khẩu lương thực. Ông David Adamson, giảng viên cấp cao tại Trung tâm Tài nguyên và thực phẩm toàn cầu thuộc Đại học Adelaide (Australia), cho biết người nông dân ở các nước sản xuất cũng chịu thiệt vì không được hưởng lợi từ giá quốc tế cao. "Chủ nghĩa bảo hộ là điều tồi tệ với an ninh lương thực vì nó ngăn cản thị trường tự hoạt động hiệu quả", ông nói.