Những ngày đầu mới thành lập, đứng trước vô vàn khó khăn, thử thách, hầu hết các cơ sở khai thác đều là những mỏ nhỏ, nằm rải rác, chất lượng than xấu, khó khai thác nên hiệu quả kinh tế thấp, nhiều mỏ phải ngừng hoạt động. Khi ấy, tài sản vốn liếng không có gì đáng kể, thiết bị là những xe máy quân sự cũ kỹ lạc hậu, thiếu đồng bộ và không đáp ứng được yêu cầu hoạt động. Lực lượng lao động là những cán bộ, chiến sỹ vốn quen làm nhiệm vụ của người lính, do vậy Công ty luôn thiếu cán bộ kỹ thuật, cán bộ quản lý có kinh nghiệm, công nhân phần lớn là lao động thủ công, hầu hết chưa qua đào tạo, công nghệ khai thác thô sơ, năng suất lao động thấp.
Mặc dù vậy, Công ty Đông Bắc đã vượt qua mọi khó khăn, tổ chức lại sản xuất, mạnh dạn từng bước đầu tư đổi mới công nghệ, đầu tư phát triển nguồn nhân lực nên sản lượng than khai thác tăng liên tục với tốc độ cao. Năm 1995, năm đầu tiên Công ty bước vào sản xuất, sản lượng than mới chỉ đạt 780.000 tấn, doanh thu là 218 tỷ đồng, thì năm 2001 đã khai thác được 1,29 triệu tấn, doanh thu 455 tỷ đồng. Sang năm 2002, sản lượng than tăng vọt lên 1,85 triệu tấn, năm 2003 là 2,2 triệu tấn, tiếp đến 2004 là 2,7 triệu tấn, năm 2005 là 3,4 triệu tấn và năm nay đang phấn đấu đạt 3,6 triệu tấn. Từ năm 2005, cùng với Công ty Than Cọc Sáu và Công ty Than Núi Béo, Công ty Đông Bắc trở thành một trong 3 đơn vị lớn, đạt trên 3 triệu tấn/năm, dẫn đầu ngành Than về sản lượng than khai thác.
Phương hướng phát triển chủ yếu của Công ty hiện nay là tập trung mọi nguồn vốn đầu tư trang thiết bị, xe máy hiện đại, áp dụng công nghệ tiên tiến nhằm nâng cao năng lực khai thác, chú ý đầu tư khai thác than hầm lò. Đồng thời, Công ty cũng đã triển khai nghiên cứu mở rộng và phát triển các hoạt động sản xuất kinh doanh khác ngoài than, như thành lập Xí nghiệp khai thác khoáng sản Tây Nguyên tại khu công nghiệp Nhân Cơ, tỉnh Đăk Lăk, triển khai thăm dò và khai thác khoáng sản ở Tây Nguyên.
Có thể nói, trong những năm gần đây, Công ty Đông Bắc đã phát triển rất mạnh trên nhiều lĩnh vực, song điều đáng quan tâm, được mọi người trân trọng hơn cả, đặc biệt trong khối doanh nghiệp sản xuất than là vấn đề an toàn lao động. sản xuất phát triển, nhưng công tác an toàn luôn được giữ vững. Từ năm 2001 đến nay, Công ty Đông Bắc với gần 5.000 lao động, làm việc ở nhiều cơ sở đã không để xảy ra tai nạn lao động nghiêm trọng, chết người. Tại Hội nghị tổng kết về công tác an toàn vệ sinh lao động, phòng chống cháy nổ trong ngành Công nghiệp, được tổ chức tại thành phố Hạ Long ngày 22/3/2006 vừa qua, Công ty Đông Bắc, 4 xí nghiệp trực thuộc và cá nhân Giám đốc công ty Nguyễn Mạnh Đạt đã được Bộ trưởng Bộ Công nghiệp tặng Bằng khen về công tác an toàn vệ sinh lao động, phòng chống cháy nổ. Ngoài ra, Công ty và các xí nghiệp thành viên còn được UBND tỉnh Quảng Ninh và Bộ Lao động Thương binh và Xã hội tặng nhiều bằng khen, cờ thưởng.
Đây là một thành công lớn, đáng tự hào vì Đông Bắc là đơn vị mới thành lập (hơn 10 năm) so với các doanh nghiệp khác có bề dày khai thác than đến cả trăm năm. Quy phạm an toàn trong khai thác khoáng sản nói chung, than nói riêng đã được Nhà nước, Tập đoàn và Công ty ban hành rất đầy đủ, song có nơi không hoặc ít để xảy ra tai nạn nghiêm trọng chết người. Nguyên nhân tại đâu? Qua trao đổi với giám đốc Nguyễn Mạnh Đạt và Trưởng phòng An toàn lao động Nguyễn Xuân Hồng, chúng tôi có đôi điều tâm đắc.
Trước hết phải kể đến, Đông Bắc là một tập thể trẻ, dễ tiếp thu cái mới, có trình độ, được đào tạo bài bản. Tiếp theo là công nhân khai thác đều ở tập trung ngay tại khai trường, được chăm sóc ăn ở rất tốt, đến giờ phải đi ngủ, đến ca thì đi làm, tại các khu tập thể hoạt động văn hóa thể thao luôn sôi nổi, nên sức khoẻ đảm bảo, mọi suy tư về cá nhân, gia đình hầu như không bị ảnh hưởng. Có thể nói, cuộc sống của người công nhân luôn được lãnh đạo quan tâm đảm bảo cả về tinh thần và vật chất.
Một vấn đề khác, cũng rất quan trọng là tính dân chủ trong tập thể công nhân luôn được đề cao. Hàng tháng, giám đốc xí nghiệp đều tổ chức hội nghị toàn thể CBCN, có sự tham gia của lãnh đạo Công ty để lắng nghe ý kiến, đồng thời giải đáp chế độ chính sách, yêu cầu của thợ mỏ. Tại những hội nghị này, vấn đề an toàn lao động luôn được đề cập tới, đó là nội dung cơ bản, xuyên suốt. Những hội nghị này đã phát huy được tính dân chủ, cởi mở của toàn thể CBCN, đó là cơ sở để tạo ra một tập thể đoàn kết thật sự, người công nhân chỉ còn tập trung vào lao động sản xuất.
Công tác huấn luyện hàng năm về an toàn lao động không “dập khuôn”, mà luôn có đổi mới. Hiện nay, giáo viên, giảng trên màn hình lớn thông qua máy tính, hết khóa có thi kiểm tra trắc nghiệm, thí dụ như thao tác cột chống thủy lực… hay Công ty đã chấp nhận tốn kém đầu tư cho hơn 4 ngàn công nhân xem tận mắt khí mê tan nổ… để rút kinh nghiệm.
Theo chúng tôi, nguyên nhân cơ bản có tính quyết định, làm nên thành công chính là tính kỷ luật trong quân đội được đề cao, áp dụng thành công trong sản xuất, trong phòng ngừa tai nạn, nếu phát hiện thấy sai là sửa ngay, làm đến nơi đến chốn. Là người đã nhiều năm theo dõi ngành Than, tôi thấy nhiều vụ tai nạn gây chết người bắt nguồn từ những nguyên nhân rất đơn giản: Do người lao động không cẩn thận. Có thể nhận định của tôi là chưa chính xác, nhưng cũng mạnh dạn bàn đến vụ nổ khí mê tan ở mỏ Thống Nhất ngày 6/3 vừa qua và ở Mạo Khê cách đây vài năm. Cả 2 vụ này đều giống nhau, xảy ra vào sáng thứ 2 (chủ nhật nghỉ làm việc), đều ở đường lò cụt. Khí mê tan nhẹ, bay lên cao, khi thổi gió, khí bay ra, nếu người kiểm tra khí đo hai lần, lúc vào, khi ra và đo từng 10 mét một thì nhất định sẽ phát hiện ra khí mê tan ở đoạn giữa. Tôi cho rằng sai phạm ở đây chính là khâu đo khí mê tan chưa cẩn thận, chỉ đo đoạn đầu và đoạn cuối, không đo đoạn giữa, có số liệu, nhưng có khi chỉ làm qua loa, đại khái, đó là chưa kể đến việc sửa chữa thiết bị điện… Nếu người đo khí làm việc có kỷ luật, nghiêm túc, thì tai nạn sẽ không xảy ra.
Đã nhiều năm được vui cùng thợ mỏ Đông Bắc, được chứng kiến những bước trưởng thành vượt bậc của Công ty, tôi tin tưởng rằng với truyền thống tốt đẹp như vậy, cùng với kỷ luật quân đội được phát huy tốt trên mặt trận sản xuất kinh doanh, Công ty Đông Bắc đã và sẽ phát triển không ngừng trên mọi mặt công tác.
