TÓM TẮT:
Kinh doanh kỹ thuật số hay kinh doanh điện tử là một trong những lĩnh vực ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông số có ý nghĩa nhất. Do vậy, bài viết tổng quan về sự phát triển của kinh doanh kỹ thuật số và những kiến thức cơ bản về kinh doanh kỹ thuật số.
Từ khóa: kỹ thuật số, kinh doanh kỹ thuật số, kinh doanh điện tử, truyền thông số.
1. Đặt vấn đề
Nhờ ứng dụng công nghệ thông tin, phát triển kinh doanh kỹ thuật số trong thời gian qua đã làm nên một sự thay đổi thiết yếu trong nền kinh tế - xã hội. Sự thay đổi này chủ yếu là do lĩnh vực số hóa ngày càng phát triển với sự khởi đầu của “thời đại kỹ thuật số”, còn được gọi là “cuộc cách mạng kỹ thuật số”.
Kỹ thuật số được phát triển trong tất cả các thị trường đa phương tiện. Theo đó, có một sự thay đổi cơ bản của các cấu trúc hiện có trong các ngành công nghiệp viễn thông, máy tính, giải trí và truyền thông. Denger và Wirtz đã đánh giá điều này vào năm 1995 bằng việc minh họa một cách khéo léo tác động của số hóa. Các ứng dụng mạng Internet đại diện cho sự đơn giản hóa bền vững hoạt động môi giới thông tin và truyền thông. Vào năm 1970, nhà xã hội học Daniel Bell của Harvard đã đặt ra thuật ngữ “xã hội hậu công nghiệp” mô tả sự thay đổi được dự đoán trước do công nghệ vào thời điểm đó. Trong xã hội lúc đó, khu vực thứ cấp trong nền kinh tế mất đi tầm quan trọng vì một hệ thống kinh tế chủ yếu được hình thành bởi công nghệ thông tin hơn là sản xuất. Ngay từ đầu những năm 1980, cụm từ học thuật và trừu tượng của Bell đã được xác định bằng cách sử dụng thuật ngữ “xã hội thông tin”. Thuật ngữ xã hội học mô tả sự chuyển dịch lao động của con người và tác động kinh tế vĩ mô sang khu vực cấp ba của một xã hội công nghiệp hóa cao hơn.
Theo Kondratieff, đổi mới công nghệ về cơ bản xác định tình trạng phát triển xã hội thông qua các giai đoạn đổi mới hình sin. Sự thay đổi này được tạo ra bởi động lực phát triển của công nghệ thông tin và truyền thông, là một động lực quan trọng của sự phát triển hướng tới một xã hội thông tin. Trong quá trình xã hội thay đổi từ xã hội công nghiệp hậu hiện đại sang xã hội thông tin, số lượng và chất lượng thông tin bước vào những chiều hướng hoàn toàn mới. Thông tin chưa bao giờ có sẵn, rộng rãi và đồng thời tập trung như vậy. Đặc biệt, Internet là tâm điểm trong bối cảnh này, cho phép người dùng không phụ thuộc vào thời gian và địa điểm, cũng như truy cập chính xác đến một mức độ mà với kiến thức trước đây chúng ta không thể tưởng tượng được. Trong xã hội công nghiệp hậu hiện đại, kiến thức chỉ có sẵn một cách phân tán. Thông qua sự phát triển năng động của công nghệ thông tin và truyền thông, việc tiếp cận thông tin đã trở nên không tốn kém hoặc thậm chí là miễn phí. Sự phổ biến của thông tin và tri thức đã trở thành đặc điểm nhận dạng chính của xã hội thông tin.
Trong bối cảnh này, nền kinh tế Internet và kinh doanh điện tử đại diện cho hai khía cạnh chính cấu thành xã hội thông tin ngày nay. Kinh doanh điện tử bao gồm thương mại điện tử, truyền thông điện tử, thông tin điện tử/giải trí, hợp tác điện tử và giáo dục điện tử. Điều này cho thấy các lĩnh vực chính trị - xã hội, kinh tế và quản lý ngày càng bị ảnh hưởng trong xã hội thông tin. Nền kinh tế Internet thay đổi mạnh mẽ cấu trúc hiện có và sự phụ thuộc lẫn nhau thông qua sự phổ biến nhanh chóng của công nghệ thông tin và truyền thông. Sự phát triển nhanh chóng của các máy chủ Internet mới và việc sử dụng Internet ngày càng tăng phản ánh tầm quan trọng của công nghệ thông tin và truyền thông đối với xã hội thông tin. Ảnh hưởng của Internet như một hệ thống mạng và truyền thông toàn cầu là rất phổ biến. Sự lan rộng nhanh chóng của nó trên phạm vi toàn thế giới kết nối giữa các quốc gia, nền kinh tế, xã hội và các cá nhân với nhau không kể biên giới đã khiến cho nó trở thành một phương tiện có giá trị chưa từng có.
Cùng với sự gia tăng số lượng các máy chủ Internet, việc sử dụng Internet tăng đều đặn giữa các dân số trên khắp thế giới. Năm 2017, Internet đã có hơn 3,7 tỷ người dùng. Nghĩa là, đã có 4 trong số 10 người trên toàn thế giới sử dụng Internet, chiếm mức tăng trưởng 933,8% kể từ năm 2000 (Thống kê Thế giới Internet 2017). Sự phát triển và phổ biến tương ứng của các công nghệ thông tin và truyền thông hiện đại, cũng như việc định vị và sử dụng các công nghệ này là những động lực chính của sự chuyển dịch từ công nghiệp sang xã hội thông tin.
2. Những khái niệm cơ bản về kinh doanh kỹ thuật số
Kinh doanh kỹ thuật số là một trong những lĩnh vực ứng dụng quan trọng nhất của công nghệ thông tin và truyền thông kỹ thuật số mới. Trước tiên, kinh doanh điện tử đã giúp chiếu sáng sự phát triển lịch sử của các ứng dụng thông tin và truyền thông, sau đó định nghĩa và phân loại thuật ngữ kinh doanh điện tử. Trên cơ sở này, các ý tưởng được nhắc tới sẽ đề cập đến các tác nhân, mô hình tương tác và trao đổi dịch vụ trong lĩnh vực kinh doanh kỹ thuật số.
Sự phát triển của các ứng dụng thông tin và truyền thông nhìn lại xuyên suốt cả một lịch sử lâu dài. Những điều kiện tiên quyết, cơ bản cho các ứng dụng thông tin và truyền thông ngày nay đã được tạo ra từ thời cổ đại và thời Trung cổ. Khoảng 250 năm trước công nguyên, thuật toán đầu tiên để xác định số nguyên tố đã được giới thiệu, được gọi là "Sieve of Eratosthenes". Thuật toán này xác định một quy tắc bao gồm một số lượng hữu hạn các bước và phục vụ để giải quyết vấn đề. Các thuật toán đại diện cho nền tảng lý thuyết của tính toán bằng máy tính. Năm 1623, nhà thiên văn học và toán học Wilhelm Schickard phát minh ra máy tính bốn chức năng đầu tiên để cộng và trừ các số. Khoảng 50 năm sau, vào năm 1672, Gottfried Leibnitz tạo ra chiếc máy tính toán cơ học đầu tiên có khả năng thực hiện bốn phương pháp tính toán tiêu chuẩn.
Vào năm 1854, George Boole xuất bản cuốn “Đại số Boolean” cho phần tử của các toán tử logic và lý thuyết tập hợp, tạo nên nền tảng lý thuyết của công nghệ điện tử. Trong quá trình phát triển cơ sở hạ tầng truyền thông công nghệ, Alexander Graham Bell đưa chiếc điện thoại đầu tiên vào hoạt động từ năm 1854 dựa trên nghiên cứu cơ bản của Philipp Reis. Sau bằng sáng chế về truyền năng lượng không dây, Nikola Tesla đã cấp bằng sáng chế cho mạch điện vào năm 1903. Những thành tựu này đã đặt nền móng cho công nghệ vô tuyến và truyền tín hiệu không dây qua sóng điện từ. 33 năm sau, một điểm khởi đầu quyết định cho tin học lý thuyết đã được đặt ra. Với máy Turing, Alan M. Turing phát triển một mô hình tính toán các hàm cho giải pháp của các bài toán quyết định khác nhau.
Năm 1941, kỹ sư xây dựng Konrad Ernst Otto Zuse đã chế tạo chiếc máy tính hoàn toàn tự động, được điều khiển bằng chương trình và có thể lập trình tự do đầu tiên trên thế giới, chủ yếu phục vụ cho việc xử lý số. Chỉ vài năm sau, vào năm 1946, mạng di động đầu tiên trên toàn thế giới đi vào hoạt động tại Hoa Kỳ như một phần mở rộng của công nghệ vô tuyến. Sự số hóa ngày càng tăng của công nghệ thông tin và truyền thông được đặc trưng bởi sự hỗ trợ nhiều hơn nữa của các công cụ thông tin mới và việc truyền tải thông tin được cải thiện. Năm 1948, William Bradford Shockley cấp bằng sáng chế cho bóng bán dẫn dùng để chuyển mạch và khuếch đại tín hiệu điện. Năm 1953, ti-vi màu được giới thiệu tại Hoa Kỳ. Vào năm 1956, IBM giới thiệu ổ cứng từ tính (IBM 350) để lưu trữ dữ liệu. Cải tiến kỹ thuật này không chỉ cho phép thời gian truy cập nhanh hơn và dung lượng lưu trữ lớn hơn, mà còn tạo nền tảng cho việc lưu trữ dữ liệu an toàn.
Hệ điều hành Disk/360 (DOS) được giới thiệu vào năm 1966 đã được cung cấp làm hệ điều hành cho các máy tính lớn của IBM. Do đó, lần đầu tiên có thể khai thác hết tiềm năng của ổ cứng từ tính IBM 350. DOS đã tạo điều kiện cho sự khuếch tán gần như song song các hoạt động của máy tính dựa trên phương tiện lưu trữ đĩa từ có địa chỉ trực tiếp. Là tiền thân của Internet ngày nay, Paul Baran và Donald Watts Davies tạo ra mạng phân tán liên kết chéo ARPANET vào năm 1969. Vào năm 1971, Intel ra mắt bộ vi xử lý 4004 được sản xuất hàng loạt lần đầu tiên. Mười năm sau, vào năm 1981, IBM giới thiệu chiếc máy tính cá nhân đầu tiên và mở ra những khả năng mới để phát triển các ứng dụng thông tin và truyền thông.
Năm 1983, Motorola giới thiệu điện thoại di động thương mại đầu tiên trên thế giới Dynatac 8000x. Ngay sau đó, Microsoft phát hành Windows 1.0 để đơn giản hóa việc sử dụng các thiết bị khác nhau. Vào năm 1985, Steve Case thành lập dịch vụ trực tuyến Quantum Computer Services, được đổi tên thành AOL 3 năm sau đó. Với sự ra đời của World Wide Web vào năm 1989, Internet ngày càng ảnh hưởng đến các phương tiện truyền thông và tạo ra một xu hướng hướng tới các công nghệ kỹ thuật số vẫn tồn tại cho đến ngày nay. Sự tiến bộ của phần mềm doanh nghiệp trở nên cần thiết, dẫn đến việc SAP cung cấp phần mềm ERP SAP R/3 của mình. Kể từ thời điểm đó, các công ty có thể kết nối các lĩnh vực kinh doanh khác nhau bằng phần mềm này. Cùng năm, Toshiba giới thiệu máy tính bảng DynaPad T100X đầu tiên. Vào năm 1994, Jeff Bezos thành lập nền tảng mua sắm trên Internet Amazon, giúp cách mạng hóa thương mại hàng hóa trực tuyến toàn cầu.
Một năm sau khi giới thiệu Amazon, Pierre Omidyar thành lập nhà đấu giá Internet eBay Inc. Công ty này nhanh chóng trở thành thị trường trực tuyến lớn nhất thế giới dành cho các nhà phân phối tư nhân và thương mại. Tại thời điểm này, các ứng dụng thông tin và truyền thông có thể được gộp lại dưới một thuật ngữ chung cho nhiều loại dịch vụ trong lĩnh vực điện tử, kỹ thuật điện, công nghệ thông tin và tin học. Chúng thường được đặc trưng bởi số hóa các thành phần và khả năng sử dụng tương tác.
Xã hội thông tin đang trong giai đoạn phát triển năng động, đặt ra yêu cầu cao đối với các công ty hoạt động về sức mạnh sáng tạo và tính linh hoạt của họ. Một xu hướng quan trọng liên quan đến sự phát triển của công nghệ thông tin và truyền thông bắt đầu với sự ra đời của chiếc điện thoại thông minh đầu tiên do Nokia phát triển và phân phối vào năm 1996. Trong khi ở thời kỳ đầu của thời đại điện thoại thông minh, điện thoại hiếm khi bị phân tán, giờ đây chúng là một người bạn đồng hành di động và rất quan trọng đối với cuộc sống hàng ngày.
Vào năm 1998, Lawrence Edward Page và Sergei Brin thành lập nhà cung cấp dịch vụ Internet Google Inc. và cung cấp một công cụ tìm kiếm có tầm ảnh hưởng sâu rộng có cùng tên. Năm 1999, AT&T bắt đầu tiếp thị băng thông rộng ở Hoa Kỳ; do đó cho phép tốc độ truyền dữ liệu cao. Công ty ra mắt dịch vụ bao gồm đường dây thuê bao kỹ thuật số (DSL), moden cáp và truy cập Internet không dây cho khách hàng doanh nghiệp.
Kể từ cuối những năm 1990, xã hội thông tin đã trở nên quan trọng đáng kể, đặc biệt là do sự phát triển của nền kinh tế Internet. Do đó, những thay đổi của thị trường cạnh tranh và điều kiện kinh tế đã dẫn đến nhiều nền tảng của các công ty dotcom kể từ năm 1998. Xu hướng này được hỗ trợ bởi sự phát triển hơn nữa của mạng di động và sự phổ biến rộng rãi của Internet. Ví dụ, việc triển khai mạng UMTS đầu tiên tại Isle of Man của công ty địa phương Manx Telecom vào năm 2001 là một cột mốc quan trọng đối với công nghệ thông tin và truyền thông di động. Sự phát triển này ngày càng tạo ra các dịch vụ Internet mới. Ví dụ: Internet đã nổi lên như một kênh phân phối xa hơn cho ngành công nghiệp âm nhạc. Trong bối cảnh này, việc Apple giới thiệu iTunes vào năm 2001 thể hiện một nền tảng quan trọng. Vào năm 2004, Marc Zuckerberg thành lập mạng xã hội Facebook.
Sự bùng nổ của Web 2.0 và các ứng dụng truyền thông xã hội tiếp tục diễn ra trong năm 2005. Các nền tảng Internet như Facebook và Twitter phản ánh sự phát triển mạng đang nổi lên của Internet. Ngày nay, mạng xã hội đã trở thành một phần không thể thiếu của xã hội thông tin. Vào năm 2006, AT&T đã cho ra mắt thương hiệu
U-Verse của họ, cung cấp các dịch vụ viễn thông chơi ba lần ở 21 tiểu bang của Hoa Kỳ và sử dụng các giao thức truyền thông FTTP, VDSL và ADSL. Vào năm 2009, công ty Thụy Điển TeliaSonera đã đưa mạng LTE thương mại đầu tiên ở Stockholm và Oslo vào hoạt động. Cuối cùng, vào năm 2016, Samsung ra mắt phiên bản mới nhất của chiếc điện thoại thông minh thành công Samsung S7 kết hợp với tai nghe thực tế ảo Samsung Gear VR.
Đến ngày nay, công nghệ thông tin đã phát triển vô cùng rực rỡ, nó lấn sâu trong mọi công nghệ và ứng dụng của cuộc sống, tạo ra một giá trị vật chất vô cùng khổng lồ cho cả nhân loại.
3. Kết luận
Trong thời kỳ cách mạng công nghiệp 4.0 phát triển, công nghệ ngày càng len lỏi vào mọi ngõ ngách của cuộc sống. Đặc biệt tại các thành phố lớn, điều này càng thể hiện rõ rệt nhất, khi không khó để bắt gặp hình ảnh các tài xế mặc áo Grab, Go Viet, Be, Now,... chở khách hoặc ship đồ; các cửa hàng tiện lợi hiện đã có rất nhiều các hình thức thanh toán từ tiền mặt, thẻ tín dụng cho đến Internet Banking quét mã QR và đủ thể loại ví điện tử Momo, Airpay.
Chính vì vậy, kinh doanh kỹ thuật số như một xu hướng mới xuất hiện và phát triển nhằm đáp ứng, giải quyết nhu cầu phát triển công nghệ hiện nay.
TÀI LIỆU THAM KHẢO:
- Afuah, A., & Tucci, C. L. (2003). Internet business models and strategies. New York: McGrawHill.
- Al-Debei, M. M., El-Haddadeh, R., & Avison, D. (eds.). (2008). Defining the Business Model in the New World of Digital Business. Proceedings of the Fourteenth Americas Conference on Information Systems, August 14th-17th 2008 (1-11). Toronto, ON, Canada.
- Chaffey, D. (2015). Digital business and E-commerce management: Strategy, implementation and practice (6th ed.). Harlow: Pearson Education Limited.
- Konczal, E. F. (1975). Models are for managers, not mathematicians. Journal of Systems Management, 26(1), 12-15.
AN OVERVIEW ON DIGITAL BUSINESS
• Master. NGUYEN THI PHUONG DUNG
Banking Academy
ABSTRACT:
Digital business or online business is one of the most important fields with the application of information and communication technology. This paper provides an overview of the development and fundamental knowledge of online business.
Keywords: digital, digital business, online business, digital media.
[Tạp chí Công Thương - Các kết quả nghiên cứu khoa học và ứng dụng công nghệ, Số 6, tháng 3 năm 2021]
