Hiệp định CPTPP chính thức có hiệu lực từ ngày 30/12/2018 đối với nhóm 6 nước đầu tiên hoàn tất thủ tục phê chuẩn Hiệp định gồm Mexico, Nhật Bản, Singapore, New Zealand, Canada và Australia. Đối với Việt Nam, hiệp định có hiệu lực từ ngày 14/1/2019.
CPTPP cam kết xóa bỏ thuế nhập khẩu ngay khi hiệp định có hiệu lực khoảng 78 -95% số dòng thuế; xóa bỏ hoàn toàn 97 - 100% dòng thuế vào cuối lộ trình. Các mặt hàng còn lại lộ trình xóa bỏ thuế trong 5-10 năm, một số mặt hàng nhạy cảm lộ trình trên 10 năm hoặc áp dụng TRQ.
Nhiều mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam vào thị trường CPTPP được hưởng thuế suất 0% ngay khi hiệp định có hiệu lực hoặc sau 3-5 năm.
Đơn cử như những mặt hàng Việt Nam xuất khẩu sang Canada hưởng lợi thuế 0% ngay khi có hiệu lực là túi xách, sản phẩm kim loại; sản phẩm nhựa, cao su; thủ công mỹ nghệ; nông sản, thủy sản; túi xách; giày dép và dệt may về 0% lộ trình từ 0 – 3 năm.
Theo Vụ Chính sách Thương mại đa biên, với biểu thuế quan trên, các DN Việt Nam có rất nhiều cơ hội mở rộng thị trường sang các nước CPTPP. Mặc dù có nhiều lợi thế, song để tiếp cận vào thị trường này cũng đòi hỏi doanh nghiệp phải đáp ứng quy tắc xuất xứ, sự cạnh tranh của các nước khác…
Vì vậy, công tác tuyên truyền phổ biến về Hiệp định CPTPP cũng như tập huấn hướng dẫn quy tắc xuất xứ cho các doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng khi xuất khẩu hàng hóa vào các nước thành viên của Hiệp định này, trở thành một nội dung quan trọng.
Tháng 7 năm 2020, trong chuỗi Hội nghị tập huấn chuyên sâu của Bộ Công Thương về Hiệp định này, chương trình đã dành riêng một phiên về các vấn đề liên quan đến quy tắc xuất xứ trong CPTPP. Với sự tham gia hướng dẫn của các cán bộ phụ trách trực tiếp đã giúp tháo gỡ vướng mắc cho các doanh nghiệp thông qua việc giải đáp những tình huống thực tế mà một số doanh nghiệp hiện đang gặp phải khi đang có nhu cầu tìm hiểu và xuất khẩu sang các nước thành viên CPTPP.
Các doanh nghiệp được giới thiệu 3 phương pháp để xác định xuất xứ của một hàng hóa, bao gồm: hàng hóa có xuất xứ thuần túy; hàng hóa được sản xuất từ nguyên liệu trong khu vực CPTPP; và quy tắc cụ thể đối với từng mặt hàng (PSR). Bên cạnh đó, quy tắc cộng gộp cho phép các nước CPTPP được coi nguyên liệu của một hoặc nhiều nước CPTPP khác như là nguyên liệu của nước mình khi sử dụng nguyên liệu đó để sản xuất ra một hàng hóa có xuất xứ CPTPP.
Với mục tiêu tạo thuận lợi thương mại tối đa, giảm thời gian giao dịch và chi phí xuất nhập khẩu, Hiệp định CPTPP đã cho phép người xuất khẩu, người sản xuất và người nhập khẩu được tự chứng nhận xuất xứ. Đây là điểm rất mới so với các FTA truyền thống trước đây mà Việt Nam đã ký kết.
Tiếp đến, tháng 3 năm 2021, chuỗi đào tạo chuyên sâu về Quy tắc xuất xứ hàng hóa trong Hiệp định CPTPP cho cán bộ cơ quan nhà nước và doanh nghiệp Việt Nam được diễn ra trực tuyến trên nền tảng Zoom.
Khóa đào tạo nằm trong khuôn khổ thực hiện dự án hỗ trợ kỹ thuật EDM (Expert Deployment Mechanism) của Bộ các Vấn đề Toàn cầu của Ca-na-đa, với mục tiêu hỗ trợ đàm phán và thực thi các Hiệp định thương mại tự do giữa Ca-na-đa và các nước đang phát triển, Cục Xuất nhập khẩu - Bộ Công Thương Việt Nam phối hợp với Dự án EDM của Ca-na-đa tổ chức chuỗi Khóa đào tạo chuyên sâu về Quy tắc xuất xứ hàng hóa trong Hiệp định CPTPP cho cán bộ cơ quan nhà nước và doanh nghiệp Việt Nam. Mục tiêu của khóa đào tạo là phổ biến kiến thức và hỗ trợ giải đáp các vướng mắc liên quan đến việc thực thi Quy tắc xuất xứ hàng hóa trong Hiệp định CPTPP tại Việt Nam.
Các hoạt động này đã góp phần quan trọng vào việc nâng cao sự hiểu biết và nhận thức của người dân, doanh nghiệp và cơ quan quản lý đối với quy tắc xuất xứ khi xuất khẩu vào thị trường này.
Bộ Công Thương cũng đã thiết lập và đưa vào vận hành chuyên trang thông tin điện tử chính thức của Việt Nam về Hiệp định CPTPP tại địa chỉ: http://cptpp.moit.gov.vn với mục tiêu cung cấp thông tin và tương tác với công chúng về Hiệp định CPTPP.
Kể từ khi chuyên trang này hoạt động, Bộ Công Thương đã tiếp nhận và xử lý nhiều vướng mắc thực tiễn mà các doanh nghiệp gặp phải cũng như cung cấp thông tin giải thích liên quan đến các quy tắc xuất xứ trong Hiệp định CPTPP.
Có thể nói, việc hướng dẫn, đào tạo chuyên sâu về quy tắc xuất xứ trong CPTPP đã được triển khai tích cực và đa dạng ở cả trung ương và địa phương, đặc biệt trong năm 2020. Hình thức tuyên truyền, phổ biến cũng được đa dạng hóa để các đối tượng quan tâm tiếp cận thông tin một cách hiệu quả và chính xác hơn như hội nghị, hội thảo, khóa tập huấn trực tiếp và trực tyến , các phóng sự truyền thanh, truyền hình, xuất bản ấn phẩm như sách, cẩm nang v.v.. đã góp phần tăng trưởng kim ngạch vào thị trường các nước thành viên CPTPP.
Cụ thể, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang 10 nước CPTPP năm 2019 đạt 39,5 tỉ đô la, tăng 7,2% so với năm 2018 và năm 2020 dù bị nhiều đợt giãn cách xã hội, vẫn đạt 38,7 tỉ đô la, tăng 5% so với năm 2018 khi chưa có Hiệp định. Trong đó, nếu chỉ tính kim ngạch xuất nhập khẩu sang hai thị trường mới chưa có FTA là Canada và Mexico thì trong năm 2020 xuất khẩu sang Canada tăng 12,1%, Mexico tăng 11,8% so với năm 2019. Đây cũng chính là hai thị trường mới có FTA với Việt Nam có tỷ lệ sử dụng C/O mẫu CPTPP cao nhất trong số các thành viên.
