Hiện nay, phát triển bền vững, tăng trưởng xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế số đang trở thành xu thế chủ đạo, là một lựa chọn tất yếu. Việt Nam là 1 trong 7 quốc gia tham gia Chương trình khu công nghiệp sinh thái toàn cầu. Điều này giúp Việt Nam hướng đến mục tiêu đạt được tăng trưởng kinh tế, đồng thời đảm bảo an sinh xã hội, bảo vệ môi trường và hệ sinh thái.
Xu thế tất yếu cho tăng trưởng xanh
Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết trong giai đoạn 2020-2024, Bộ Kế hoạch và Đầu tư và Tổ chức Phát triển Công nghiệp Liên hợp quốc (UNIDO) đã hợp tác để hỗ trợ chuyển đổi các khu công nghiệp hiện có sang khu công nghiệp sinh thái với 603 giải pháp sản xuất sạch hơn và hiệu quả tài nguyên (RECP); trong đó, 217 giải pháp đã được 88 doanh nghiệp triển khai, góp phần tiết kiệm 69,2 tỷ đồng/năm tương đương 2,9 triệu USD thông qua việc giảm tiêu thụ năng lượng, tài nguyên và vật liệu, giảm 8.910 tấn khí CO2/năm.
Theo ông Lê Thành Quân, Vụ trưởng Vụ Quản lý các khu kinh tế, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Việt Nam đã hình thành một hệ thống các khu công nghiệp có mặt trên 61 tỉnh, thành trong cả nước với 422 khu công nghiệp. Tổng kết hơn 30 năm xây dựng và phát triển khu công nghiệp tại Việt Nam cho thấy, khu công nghiệp là khu vực trọng điểm thu hút các dự án đầu tư trong và ngoài nước, là điểm đến của nhiều tập đoàn hàng đầu thế giới, đã và đang đóng góp tích cực cho phát triển công nghiệp, phát triển kinh tế-xã hội của địa phương và cả nước.
Ông Quân cho biết từ năm 2020-2024, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã phối hợp với UNIDO triển khai thực hiện Dự án “Triển khai khu công nghiệp sinh thái tại Việt Nam theo hướng tiếp cận từ Chương trình khu công nghiệp sinh thái toàn cầu” có tổng kinh phí là 1.821.800 đô la Mỹ do Cục Kinh tế Liên bang Thụy Sỹ (SECO) tài trợ.
Dự án có mục tiêu nâng cao hiệu quả kinh tế, môi trường và xã hội của ngành công nghiệp và lồng ghép quy định để phát triển mô hình khu công nghiệp sinh thái trong các cơ chế, chính sách có liên quan.
Tại Hội thảo tổng kết Dự án tổ chức ngày 12/4/2024 tại TP.HCM, ông Lê Thành Quân, Vụ trưởng Vụ Quản lý các khu kinh tế thuộc Bộ Kế hoạch và Đầu tư đánh giá, đến nay, Dự án đã hoàn thành các mục tiêu đề ra, nổi bật là: khuyến khích phát triển và lồng ghép khu công nghiệp sinh thái trong thể chế, chính sách; xác định và triển khai thực hiện các cơ hội phát triển khu công nghiệp sinh thái nhằm đem lại lợi ích môi trường, lợi ích kinh tế và xã hội cho doanh nghiệp trong các khu công nghiệp.
Sau khi mô hình khu công nghiệp sinh thái thí điểm (giai đoạn 2015 - 2019) được thực hiện tại 4 khu công nghiệp (Khánh Phú, Gián Khẩu tại Ninh Bình; Hòa Khánh tại Đà Nẵng; Trà Nóc 1 và Trà Nóc 2 tại Cần Thơ), từ năm 2020 đến nay, Bộ Kế hoạch và Đầu tư tiếp tục phối hợp với UNIDO nhân rộng mô hình khu công nghiệp sinh thái tại các địa phương: Hải Phòng, Đồng Nai, TP.HCM. Kết quả, 603 giải pháp hiệu quả tài nguyên và sản xuất sạch hơn (RECP) đã được đề xuất tại 3 khu công nghiệp: Hiệp Phước (TP.HCM), Amata (Đồng Nai) và Đình Vũ (Hải Phòng).
Trong số đó, 217 giải pháp đã được thực hiện, góp phần tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải và đem lại lợi ích kinh tế cho doanh nghiệp. Dự án cũng đã đề xuất thực hiện 62 giải pháp cộng sinh công nghiệp, cộng sinh công nghiệp - đô thị cho 5 khu công nghiệp (Hiệp Phước, Amata, Đình Vũ, Hòa Khánh và Trà Nóc) với 18 trường hợp có tính khả thi cao, góp phần tối ưu hóa việc tái sử dụng chất thải, cụ thể hóa việc thực hiện kinh tế tuần hoàn.
Bà Sibylle Bachmann, Trưởng Cơ quan Hợp tác phát triển, Đại sứ quán Thụy Sỹ tại Việt Nam cho biết, thực tế cho thấy, với sự hỗ trợ của Dự án, thời gian qua, Việt Nam đã ban hành các quy định liên quan đến quản lý chất thải rắn công nghiệp, tái sử dụng và tái chế nước thải.
Trong thời gian tới, Chính phủ Thụy Sỹ sẽ tiếp tục hỗ trợ Việt Nam thông qua UNIDO trong việc hiện thực hóa các chính sách vào thực tiễn, thúc đẩy ứng dụng các giải pháp công nghệ mới nhằm thực hiện kinh tế tuần hoàn và thúc đẩy sự cam kết của khu vực tư nhân trong đầu tư xanh.
Ngoài ra, việc xây dựng các tiêu chí và chỉ số của khu công nghiệp sinh thái dựa trên các tiêu chuẩn quốc tế tốt nhất sẽ là công cụ thiết yếu để giám sát hoạt động của các khu công nghiệp và khu công nghiệp sinh thái.
Nhân rộng mô hình khu công nghiệp sinh thái
Bộ Kế hoạch và Đầu tư đánh giá cao đóng góp của dự án trong việc đẩy mạnh triển khai mô hình khu công nghiệp sinh thái, phù hợp với Chiến lược quốc gia về Tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, các cam kết trong thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững thực hiện kinh tế tuần hoàn và hiện thực hóa mục tiêu phát thải ròng bằng “0” của Việt Nam vào năm 2050.
Ông Lê Thành Quân cho biết, cần tiếp tục nhân rộng việc thực hiện khu công nghiệp sinh thái trong thời gian tới, xây dựng hệ thống thông tin để đánh giá, chứng nhận và giám sát hoat động của các khu công nghiệp sinh thái, kết hợp với tăng cường cơ chế đối thoại công tư.
Việc chuyển đổi từ khu công nghiệp thông thường sang mô hình khu công nghiệp sinh thái khu công nghiệp sinh thái không chỉ dừng ở các khu công nghiệp trong khuôn khổ hợp tác giữa Bộ Kế hoạch và Đầu tư với các nhà tài trợ quốc tế mà đã được lan tỏa sang các khu công nghiệp khác với nguồn vốn tự thực hiện từ khu vực tư nhân.
Trong số này có thể kể đến khu công nghiệp Nam Cầu Kiền ở Hải Phòng, các khu công nghiệp của Tập đoàn Becamex; các khu công nghiệp xanh, tiết kiệm năng lượng của Tập đoàn VSIP...
Đồng thời, các địa phương đã coi mô hình khu công nghiệp sinh thái là xu hướng phát triển tất yếu, lồng ghép việc phát triển các khu công nghiệp theo hướng bền vững vào các chiến lược, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, từ đó, thể hiện cam kết mạnh mẽ của địa phương trong việc phát triển kinh tế cân bằng với đảm bảo yếu tố môi trường và xã hội.
Đại diện Quốc gia UNIDO tại Việt Nam, bà Lê Thị Thanh Thảo đánh giá cao cam kết của Chính phủ Việt Nam trong phát triển KCN sinh thái và mối quan hệ hợp tác gắn bó chặt chẽ với Bộ Kế hoạch và Đầu tư. Bà Thảo nhấn mạnh sự tham gia tích cực của các Bộ/ngành, địa phương liên quan; Ban quản lý các KCN, khu kinh tế; nhà đầu tư phát triển hạ tầng KCN và các doanh nghiệp trong KCN đã tham gia dự án.
Việc xây dựng và chuyển đổi sang mô hình khu công nghiệp sinh thái mang lại hiệu quả bền vững về kinh tế, môi trường và xã hội cho phát triển công nghiệp, là yêu cầu bức thiết, xu thế tất yếu trong phát triển công nghiệp hiện nay, nhưng không hề dễ dàng và vẫn còn rất nhiều việc phải làm.
“Bên cạnh yêu cầu cần phải tiếp tục đồng bộ, hoàn thiện khung pháp lý, còn đòi hỏi thay đổi tư duy, cập nhật kiến thức, kinh nghiệm và nguồn lực rất lớn của Nhà nước và doanh nghiệp... Chúng tôi hy vọng các doanh nghiệp đầu tư hạ tầng khu công nghiệp, doanh nghiệp sản xuất trong khu công nghiệp tiếp tục nhân rộng mô hình này”, ông Lê Thành Quân nhấn mạnh.
