Na Võ Nhai - Giữ vị thế cây trồng chủ lực

 

Cây na hiện đã trở thành cây trồng mũi nhọn, đem lại hiệu quả kinh tế cao cho bà con huyện vùng cao Võ Nhai (Thái Nguyên). Quả to, múi căng, ngọt vị cùng mùi hương đặc trưng khiến Na ở đây trở thành đặc sản và không lẫn với bất cứ nơi nào.

Huyện vùng cao Võ Nhai được thiên nhiên ưu ái ban tặng với chất đất và khí hậu phù hợp cho sự sinh trưởng và phát triển của nhiều loại cây ăn quả, trong đó không thể không kể đến cây na.

Cây na trồng trên sườn núi bao giờ cũng cho quả ngon ngọt hơn na trồng dưới những vùng đất bằng phẳng. Cây na ở huyện vùng cao Võ nhai đã có từ mấy chục năm nay, được bà con trong vùng trồng và chăm sóc qua nhiều thế hệ. Trải qua nhiều năm na Võ Nhai vẫn giữ được hương vị đặc trưng.

Cây na cao cỡ 2-5 m, lá mọc xen ở hai hàng; hoa xanh, quả tròn có nhiều hạt. Hạt có chứa độc tố, có tính làm bỏng da và có thể trừ sâu bọ, chấy rận. Cây na trồng từ 4-5 năm mới cho quả. Trong thịt quả có chứa vitamin C, vitamin A, Mg, K... bên cạnh đó na còn rất giàu B2 và B6.

Để có sản phẩm na thơm ngon, đẹp mã, người trồng na ở Võ Nhai luôn phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy trình canh tác. Một trong những khâu quan trọng trong quá trình chăm sóc cây na là công đoạn thụ phấn. Công đoạn này thường được bà con tiến hành vào khoảng cuối tháng 5, đầu tháng 6 hàng năm. Việc thụ phấn na sẽ chủ động được mật độ quả, làm tăng chất lượng, bán được giá cao hơn.

Na Võ Nhai có được vị ngọt đậm, hương thơm khó quên không lẫn với bất cứ nơi nào. Na Võ Nhai quả to, múi căng, thưa hạt, bóc một lớp vỏ mỏng để lộ lớp cùi trắng ngần, bên trong là hạt nhỏ màu đen nháy, đưa vào miệng nếm thử có vị ngọt đậm đà, mùi hương cũng rất đặc trưng, dìu dịu, tinh khiết.

Thông thường nhiều người thích ăn na dai hơn na bở. Na dai múi nhằn dễ chóc ra khỏi hột và múi cũng dai hơn. Cứ vào độ giữa tháng 7, tháng 8 âm lịch, khi tiết trời thu mát mẻ cũng là lúc mùa na chín.

Lâu nay, na trở thành cây trồng chủ lực và đã tạo nên “thương hiệu” mỗi khi nhắc tới huyện vùng cao Võ Nhai. Từ sản phẩm của cây na mà nhiều hộ gia đình đã có thu nhập đến vài trăm triệu đồng mỗi năm. Cây na được coi là "cây thoát nghèo" của bà con nơi đây.

Hiệu quả kinh tế từ trái na

Huyện Võ Nhai hiện có gần 700 ha trồng na, trong đó có gần 200 ha đã được chứng nhận sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP. Diện tích na chủ yếu trồng tập trung tại La Hiên và một số xã, thị trấn lân cận như Lâu Thượng, Phú Thượng, Đình Cả, Tràng Xá, Dân Tiến và Phương Giao… Sản lượng quả na mỗi năm đạt khoảng 6.000 tấn.

So với cùng thời điểm năm 2022, giá thu mua na đầu vụ năm 2023 trên địa bàn huyện Võ Nhai cao hơn khoảng 20% với giá trung bình trên 40 nghìn đồng/kg. Cá biệt, có thời điểm giá na lên tới 70 nghìn đồng/kg.

Gia đình chị Hoàng Thị Ninh, xóm Ba Phiêng, xã Dân Tiến có tới trên 4ha diện tích trồng na rải rác trên sườn núi mỗi năm cho thu hoạch khoảng 20 tấn quả với doanh thu trên 500 triệu đồng. Năm nay, xã Dân Tiến có 39ha na đang cho thu hoạch, với sản lượng ước tính khoảng gần 400 tấn quả.

Gia đình chị Nguyễn Thị Sinh, xóm Xuân Hòa, xã La Hiên, trồng hơn 400 gốc na, mỗi năm thu hoạch trên 4 tấn quả. Những ngày vào vụ, chị Sinh có thể thu hái trên 1 tạ na/ngày, với giá dao động khoảng 40-60 nghìn đồng/kg.

Xã La Hiên là vùng trồng na tập trung lớn nhất của huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên với diện tích trên 300ha. Theo ước tính, vụ na năm 2023, na La Hiên có mức giá từ 45.000-60.000 đồng/kg.

Tương tự La Hiên, giá thu mua na thương phẩm tại khu vực các xã khác trên địa bàn huyện Võ Nhai cũng tăng khoảng 20% so với cùng kỳ năm ngoái. Giá tiêu thụ na đầu vụ tăng hơn so với cùng kỳ năm 2022 là tín hiệu đáng mừng cho những nỗ lực của cả chính quyền và người dân địa phương trong việc nâng cao giá trị nông sản.

Mở rộng mô hình na VietGAP

Hiện Võ Nhai được biết đến là vùng chuyên canh na của tỉnh Thái Nguyên. Để loại quả đặc sản này tiếp tục khẳng định giá trị, địa phương đã triển khai nhiều chương trình hỗ trợ, khuyến khích mở rộng diện tích, nhất là sản xuất theo hướng VietGAP. Sản xuất na theo tiêu chuẩn VietGAP không khó nhưng đòi hỏi chủ vườn phải thực hiện đúng quy trình từ khâu chăm sóc đến bảo quản và thu hoạch.

Năm 2021, huyện Võ Nhai đã triển khai thực hiện Dự án Phát triển cây na đặc sản và một số cây ăn quả có giá trị kinh tế cao giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030 tại các xã: Tràng Xá, Phú Thượng, Lâu Thượng, La Hiên, Dân Tiến và Phương Giao. Dự án hỗ trợ toàn bộ chi phí cấp chứng nhận VietGAP lần đầu; hỗ trợ toàn bộ chi phí trồng mới, trồng cây thay thế; hỗ trợ 40% chi phí lắp đặt hệ thống tưới nước tiết kiệm cho cây ăn quả…

Sau hơn 2 năm thực hiện, diện tích cây na của huyện được mở rộng nhờ chính sách hỗ trợ giá giống và phân bón. Một số vùng trồng na từng bước ứng dụng khoa học - công nghệ, kỹ thuật vào sản xuất như: Lắp đặt hệ thống tưới phun nước tự động, sản xuất theo quy trình VietGAP và hữu cơ.

Tại xã La Hiên có khoảng 300ha na, để phát triển theo hướng nông nghiệp sạch, xã đã thành lập các tổ trồng na an toàn. Quả na La Hiên đã được dán tem nhãn và mã QR code để người tiêu dùng có thể truy xuất nguồn gốc. Trước đó, Na La Hiên đã được Cục Sở hữu trí tuệ công nhận nhãn hiệu tập thể năm 2018 và đạt chứng nhận sản phẩm OCOP 3 sao năm 2020.

 

Đại diện huyện Võ Nhai cho biết, những năm gần đây, huyện Võ Nhai đã có nhiều giải pháp để không ngừng nâng cao chất lượng sản phẩm thông qua việc thúc đẩy sản xuất theo hướng an toàn, hữu cơ. Đồng thời, minh bạch quy trình sản xuất, áp dụng sản xuất theo chuổi sản phẩm để tăng giá trị sản phẩm… Nhờ đó, không chỉ quả na mà nhiều mặt hàng nông sản khác của huyện cũng được tiêu thụ rộng rãi ở trong và ngoài tỉnh và bước đầu xây dựng được thương hiệu.

 

 

Bên cạnh các chính sách khuyến khích mở rộng diện tích trồng và sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP và hữu cơ, huyện Võ Nhai cũng đẩy mạnh các hoạt động quảng bá, tiêu thụ sản phẩm, giúp quả na đến với nhiều thị trường trong và ngoài tỉnh.

Trong những năm qua, Trung tâm Xúc tiến thương mại, Sở Công Thương tỉnh Thái Nguyên đã hỗ trợ nông dân huyện Võ Nhai tiêu thụ được hàng chục tấn na mỗi năm thông qua các kênh tiêu thụ.

Từ năm 2021, huyện Võ Nhai đã đưa Cổng thông tin điện tử kết nối cung cầu sản phẩm nông nghiệp vào hoạt động nhằm liên kết sản xuất, truy xuất nguồn gốc sản phẩm để giới thiệu, quảng bá sản phẩm nông nghiệp địa phương đến các thị trường trong và ngoài tỉnh.

Năm 2021, thời điểm những vườn na ở Võ Nhai vào kỳ chín rộ, trong khi dịch COVID-19 diễn biến phức tạp, huyện Võ Nhai đã phối hợp với Sở Công Thương làm việc với một số đầu mối doanh nghiệp để đưa quả na vào tiêu thụ tại hệ thống các siêu thị lớn trên địa bàn tỉnh và các điểm bán lẻ khác.

Đồng thời, phối hợp với các cơ quan truyền thông đẩy mạnh giới thiệu, quảng bá về sản phẩm na Võ Nhai đến với người tiêu dùng cả nước; hỗ trợ người trồng na kết nối với thương lái các tỉnh để vận chuyển na qua kênh bưu điện; phối hợp với một số đơn vị, doanh nghiệp đưa quả na lên bán tại các sàn thương mại điện tử Voso, PostMart, thainguyentrade.vn...

Năm 2022, huyện Võ Nhai phối hợp với Sở Công Thương tổ chức Chương trình xúc tiến thương mại, kết nối tiêu thụ sản phẩm na và nông sản tỉnh Thái Nguyên. Chương trình có sự tham gia của 15 gian hàng trưng bày quả na và các nông sản đến từ 9 huyện, thành phố trên địa bàn tỉnh, trong đó riêng Võ Nhai có 7 gian hàng.

Tại đây đã diễn ra Lễ ký kết hợp tác cung ứng, tiêu thụ sản phẩm nông sản giữa lãnh đạo UBND huyện Võ Nhai với đại diện Trung tâm Xúc tiến thương mại, Sở Công Thương và các siêu thị lớn trong tỉnh như Minh Cầu, Aloha... Theo thống kê, chương trình thu hút khoảng 5.000 lượt khách tham quan, mua sắm.

 

Tiếp nối thành công của năm 2022, tháng 8 vừa qua, huyện Võ Nhai đã tiếp tục tổ chức Chương trình xúc tiến, kết nối tiêu thụ sản phẩm na và nông sản tỉnh Thái Nguyên năm 2023. Thông qua chương trình, huyện Võ Nhai đã ký kết hợp tác cung ứng và tiêu thụ sản phẩm nông sản của địa phương với nhiều đối tác trong và ngoài tỉnh. Cũng trong dịp này, lần đầu tiên Liên minh Hợp tác xã tỉnh phối hợp với Sở Công Thương, Văn phòng Điều phối Nông thôn Mới tỉnh Thái Nguyên tổ chức Chương trình phát hình trực tuyến (livestream) Phiên chợ na La Hiên và nông sản, sản phẩm OCOP tỉnh Thái Nguyên.

Hoạt động đã thu hút đông đảo người dân địa phương, du khách, nhiều nhóm Tiktoker, streamer và đại diện một số hợp tác xã trong tỉnh tham gia livestream trên các nền tảng mạng xã hội. Chương trình đã thu hút hàng chục nghìn lượt người đã theo dõi trực tiếp trên các nền tảng mạng xã hội và hơn 1.600 đơn đặt hàng trực tuyến các sản phẩm nông sản của tỉnh. Trên 1.000 đơn mua sản phẩm na với tổng khối lượng bán được 6,3 tấn. Ba hợp tác xã của huyện Võ Nhai tham gia bán hàng trực tiếp tại Chương trình đã bán được 2,5 tấn na.